Hipotoniya və ya arterial hipotenziya qan təzyiqinin aşağı olması anlamına gəlir. Normal halda, arterial təzyiq yetkin bir insanda 120/80 mm c. st. səviyyəsində olmalıdır. Bu rəqəm 90/60 mm c. st. və ya daha aşağı olarsa hipotenziya diaqnozu qoyulmalıdır. Hipotenziyanın əlamətləri yuxululuq, ümumi zəiflik, başgicəllənmə, tez-tez baş ağrısıdır. Bəzi hallarda hipotenziya heç bir şəkildə özünü göstərmir və aşağı təzyiq bir insan üçün normal hesab olunur. Çox vaxt bu, peşəkar idmançılarda və yüksək dağlıq ərazilərinin sakinlərində olur. Aşağı təzyiq səbəbi ilə insanın vəziyyəti pisləşirsə, bu halda müalicə tələb olunur. Arterial qan təzyiqi axan qanın damar divarlarına göstərdiyi təzyiqdir. Onu ölçərkən iki parametr nəzərə alınır: sistolik (yuxarı hədd) və diastolik (aşağı hədd) təzyiq. Sistolik ürək əzələsinin yığılması və qanın bütün orqanlara təzyiqlə axması anında, diastolik isə ürək əzələsinin boşalması və qanın geri qayıdaraq ürək və damarlara göstərdiyi təzyiq anında qeyd olunur.
Hipotenziyanın səbəbləri
Qan təzyiqinin səviyyəsinə bir çox daxili və xarici amillər, xüsusən də qan damarlarının vəziyyəti, hormonların səviyyəsi, fiziki fəaliyyət, psixo-emosional vəziyyət və s. təsir göstərir. Buna görə arterial təzyiq tez-tez dəyişir. Məsələn, axşam saatlarına nisbətən səhər arterial təzyiq daha aşağı olur. Qida qəbulundan sonra isə bir qədər yüksələ bilir. Hipotenziya qan təzyiqinin kəskin və ya xroniki azalmasıdır. Bəzi hallarda bu, fizioloji norma ola bilər, lakin çox vaxt patoloji proseslərə görə inkişaf edir və müalicə tələb edir. Bir çox hallarda xəstə təzyiqin düşməsini hiss edə bilmir və patoloji vəziyyət simptomsuz keçir.
Ancaq daha tez-tez arterial hipotenziya ümumi zəiflik, daimi yorğunluq, yuxudan oyandıqdan sonra yuxululuq, gün ərzində yuxululuq, yuxunun pozulması, gecənin əvvəlində yuxusuzluq, zehni fəaliyyətin zəifləməsi, başgicəllənmə, tez-tez baş ağrısı, nəfəs darlığı, məşq zamanı ürək döyünmələrin artması, soyuq əllər və ayaqlar, dərinin solğunluğu və s. simptomlarla müşayiət olunur. Bu simptomlar yalnız təzyiqin azalması ilə deyil, digər xəstəliklərlə də meydana çıxa bilər. Buna görə də, bu ehtimal olunan əlamətlər əsasında müstəqil diaqnoz qoymaq mümkün deyil. Hipotoniya diaqnozu yalnız düzgün instrumental müayinələrdən sonra həkim tərəfindən təyin edilə bilər. Kəskin hipotenziyanın əsas səbəbi qan itkisi, tromboemboliya, infarkt və ya digər patologiyalardır, nəticədə təzyiq kəskin şəkildə kritik səviyyələrə düşür. Kəskin hipotenziya tez-tez təcili tibbi yardım tələb edən başqa bir kəskin vəziyyətin simptomu kimi inkişaf edir.
Əksər hallarda, hipotenziya diaqnozu qoyulduqda söhbət xroniki formadan gedir. Hipotenziya müstəqil bir xəstəlik kimi inkişaf edərsə o birincili, başqa bir xəstəliyin fonunda isə ikincili adlanır. Hamiləliyin birinci trimestrində və ikinci trimestrin başlanğıcında qan təzyiqinin azalması normal hesab olunur. Bu, fizioloji dəyişikliklərlə, xüsusən də progesteron istehsalının artması, qan həcminin və ürəyin iş yükünün tədricən artması ilə əlaqələndirilir. Əksər hallarda, belə hipotenziyaya müalicə lazım deyil, lakin hamilə qadınlara qan təzyiqini mütəmadi olaraq ölçmək və onların rifahındakı hər hansı bir dəyişikliyi izləmək tövsiyə olunur. Hamiləliyin ikinci yarısında təzyiq normallaşmalıdır. Hamiləliyin ikinci yarısında çox aşağı təzyiq və ya hipotenziyanın davamlılığı müəyyən risklərlə müşayiət olunur. Plasenta kifayət qədər qanla təmin olunmaya bilər, bu da fetal hipoksiya və digər ağırlaşmaların inkişafına gətirib çıxara bilər. Hipotenziyanın qarşısını almaq üçün sağlam həyat tərzi qaydalarına riayət etmək və bütün ürək-damar, endokrin və nevroloji xəstəlikləri vaxtında müalicə etmək tövsiyə olunur.
