Tonzillit nədir?
Tonzillit badamcıqlardan birinin və ya hər ikisinin birlikdə iltihabıdır. Tonzillit daha çox virusların törətdiyi bir infeksiyadır, lakin bakteriyalar da badamcıqlarda iltihaba səbəb ola bilər. Xəstəliyin düzgün müalicəsi səbəbdən asılıdır, buna görə tez və dəqiq bir diaqnoz qoymaq vacibdir.
Tonzillitin ümumi simptomları badamcıqlarda şişkinlik, boğaz ağrısı, udqunmada çətinlik, yüksək hərarət və boyundakı limfa düyünlərində həssaslıqdır. O, hər il milyonlarla insana təsir edən ümumi bir uşaqlıq dövrü xəstəliyidir, ancaq gənclərdə və böyüklərdə də rast gəlinir. Badamcıqlar immun sisteminin bir hissəsi olan boğaz arxasındakı limfa toxuması toplusudur.
Boğazın girişində və hər iki tərəfdə yerləşdikləri üçün bədənin xarici patogen amillərə qarşı ilk müdafiə xəttidir. Tonzillit xoşagəlməz bir vəziyyət olsa da, xəstəlik nadir hallarda ciddi bir sağlamlıq problemi yaradır. Diaqnozu həkim tərəfindən boğaz müayinəsi ilə asanlıqla təyin edilə bilər.
Xəstələrin böyük əksəriyyəti dərmanla və ya dərmansız bir neçə gün ərzində sağalır. Xəstəlik ilə əlaqəli əksər simptomlar yeddi gündən on günə qədər aradan qalxır. Simptomlarına və bərpa müddətlərinə görə tonzillitin müxtəlif növləri vardır. Onun növünün diaqnozu xəstəliyin necə müalicə olunacağına qərar verməyə kömək edir.
Tonzillitin növləri
Tonzillitin növlərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- Kəskin tonzillit: Simptomları təxminən 3-4 gün davam edir. Ancaq bu müddət 2 həftəyə qədər uzana bilər.
- Təkrarlanan tonzillit: Bir şəxsin ildə bir neçə dəfə kəskin tonzillit xəstəliyini keçirməsidir.
- Xroniki tonzillit: Kəskin tonzillitdən daha uzun müddət davam edir. Xroniki boğaz ağrısı, ağız qoxusu və boyundakı həssas limfa düyünləri ilə xarakterizə olunur. Xəstəliklərə qarşı ilk müdafiə xətti olan badamcıqlar bədənin infeksiyalarla mübarizəsinə kömək etmək üçün ağ qan hüceyrələri yaradır. Onların köməyi ilə ağızdan gələn bakteriya və viruslarla mübarizə aparır.
Tonzillitin yaranma səbəbləri
Badamcıq infeksiyalarının ən çox yayılmış səbəbi viruslar olsa da, təxminən 15-30% hallarda bu vəziyyət bakteriyalardan qaynaqlanır. Onlardan tez-tez rast gəlinəni streptokok bakteriyalarıdır. Məktəbdə uşaqların digər insanlarla sıx təması onların müxtəlif virus və bakteriyalara məruz qalmasını artırır. Bu, uşaq orqanizmini tonzillitə səbəb olan mikroorqanizmlərə qarşı xüsusilə həssas edir. İnfeksiya asqırma və öskürək zamanı tənəffüs mayelərinin yayılması yolu ilə insandan-insana ötürülür.
Badamcıq infeksiyasının başqalarına keçməsinin qarşısını almaq üçün xəstə:
- Simptomlar yox olana qədər məktəbə və ya işə getmək əvəzinə evdə istirahət etməlidir.
- Öskürərkən və ya asqırarkən dəsmaldan istifadə etməlidir.
- Öskürdükdən və ya asqırdıqdan sonra əllər sabunla yuyulmalıdır.
Tonzillit ən çox məktəbəqədər və erkənyaşlı uşaqlara təsir edir. Narahatlıq törədən simptomlara aşağıdakılar daxildir:
- Qırmızı və şişkin badamcıqlar
- Badamcıqlarda ağ və ya sarı irinli-iltihablı membranlar və ya ləkələr
- Boğaz ağrısı
- Boğazda qaşınma
- Udma çətinliyi
- Udma zamanı ağrı
- Yüksək hərarət
- Öskürək
- Boyun və ya çənə altında böyümüş, bərkimiş, palpasiya olunan, ağrılı və həssas limfa düyünləri
- Boyun və ya qulaq ağrısı
- Səsin kütləşməsi
- Səs tonunda dəyişiklik
- Ağız qoxusu
- Ağız açmaqda çətinlik
- Qarın ağrısı və qusma
- Baş ağrısı
Bəzi hallarda, tibbi ədəbiyyatda badamcıq daşları tonzillitlə müşayiət oluna bilər. Badamcıq daşları badamcıq yarıqlarında bərkimiş qida qalıqlarıdır. Bunlar ümumiyyətlə kiçikdir, lakin nadir hallarda üç santimetrə yaxın ölçüyə çata bilər. Badamcıq daşları narahatdır və bəzən çıxarmaq çətin ola bilər. Bunlar nəfəsdən xoşagəlməz bir qoxuya səbəb olsa da, ümumiyyətlə zərərli deyil.
