Neyrosirkulyator distoniya sinir, ürək-damar və tənəffüs sistemi fəaliyyətinin pozulduğu xəstəliklər kompleksidir. Bu tip patologiyaya ən çox gənc qadınlarda rast gəlinir. Bu xəstəliyin simptomları çoxdur və onlar bir neçə qrupa bölünür:
1. Ürək-damar sistemi tərəfindən: ürək ağrısı, boyun və baş damarlarının pulsasiyası, səhər üzün şişməsi.
2. Tənəffüs sistemindən: sürətli gəzinti zamanı nəfəs darlığı, boğazda yad cisim hissi, əhvali-ruhiyyənin olmaması, zəif havalandırılan, havasız bir otaqda olmağın mümkünsüzlüyü, boğulma qorxusu. 3. Sinir sistemi tərəfindən: baş ağrısı, huşunu itirmə, başgicəllənmə, gözlərdə qaralma.
Bu xəstəlikdə vegetativ böhranlar mümkündür. Onlar adətən gecə baş verir və 30 dəqiqədən 3 saata qədər davam edir. Onlara yuxarıda göstərilən simptomlardan bir neçəsi əlavə edilə bilər. Həmçinin tezləşmiş nəcis ifrazı, tez-tez sidiyə çıxma, tərləmə, temperaturun bir qədər yüksəlməsi, əl və ayaqların soyuması mümkündür.
Neyrosirkulyartor distoniyanın növləri
Neyrosirkulyator distoniyanın (NSD) bir neçə növü ola bilər. Bu xəstəliklərin hər birini qısaca nəzərdən keçirək.
- A. Hipertonik tipli neyrosirkulyator distoniya. Bu xəstəlik yüksək qan təzyiqi kəskinləşmələri ilə xarakterizə olunur. Bəzən qan təzyiqinin qalxması sürətli ürək döyüntüsü, baş ağrısı və ya artan yorğunluq ilə müşayiət olunur.
- B. Hipotonik tipli neyrosirkulyator distoniya. Bu tip distoniya simpatik sinir sisteminin funksiyasının azalması, xroniki damar çatışmazlığı ilə özünü göstərir. Bu zaman xəstələr tez yorulmaq, ayaq və əllərin soyuqluğundan şikayətlənirlər. Həmin vəziyyətdə bayılma da mümkündür. Bu tip xəstəlikdən əziyyət çəkənlərin dərisi tez-tez solğun, ovucları nəm və soyuq olur.
- C. Ürək tipinə görə neyrosirkulyator distoniya. Bu tip NSD-dən əziyyət çəkən xəstələr sürətli ürək döyüntüsü, az fiziki güc və nəfəs darlığından şikayət edirlər. Eyni zamanda, qan təzyiqi əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməyə bilər. Xəstələrdə tez-tez taxikardiya, tənəffüs pozulması və aritmiya olur.
- D. Qarışıq tipli neyrosirkulyator distoniya. Bu tip NSD-si olanlarda xəstəliyin müxtəlif növlərinə xas simptomlar yaranır. Neyrosirkulyator distoniyanın inkişafına bir neçə amil kömək edir. Yeniyetməlik dövründə vegetativ proseslərin tənzimlənməsi daha çox neyroendokrin mexanizmin qüsuru ilə bağlı pozulur. Yetkinlik dövründə xəstəlik tez-tez artan fiziki və ya psixoloji stress nəticəsində baş verir. Məsələn, yuxusuzluq, yorğunluq, psixi travma, yanlış həyat tərzi və s. Həmçinin bu xəstəlik daha çox hormonal inkişaf dövrlərində baş verir. Və bir sıra xəstələrdə irsi faktor aparıcı rol oynayır.
Neyrosirkulyasiya distoniyasının müalicəsi. Son zamanlarda NSD-nin müalicəsində qeyri-dərman üsullarına üstünlük verilir. Ən ümumi məsləhətlər: həyat tərzini normallaşdırmaq, bədən tərbiyəsi ilə məşğul olmaq, pis vərdişlərdən imtina. Yanaşı olaraq sanatoriya müalicəsi, fizioterapiya, təmiz havada gəzinti müsbət təsir göstərir. Simptomlar kifayət qədər nəzərə çarparsa və qıcıqlanma, yuxu pozğunluğu kimi təzahür edərsə, xəstələrə sedativlər təyin edilir. Elektroyuxu sinir sisteminə müsbət təsir göstərir. Adətən 30-40 dəqiqə davam edən 15 seans təyin edilir. Su prosedurları da eyni dərəcədə faydalıdır: nəm sarğılar və müxtəlif vannalar şəklində edilir. 15 dəqiqəyə qədər davam edən iynəyarpaqlı, pişikotu kökü dəmləmələri ilə vannalar faydalıdır. Belə vannalar üçün optimal temperatur 36-37 dərəcədir. Bu xəstəlikdə çox yaxşı müalicə üsullarından biri də akupunktur terapiyasıdır.
